Groene stap op OK: herbruikbare mutsen en nieuw kledingbeleid

De wegwerpmutsen op de operatiekamers van Amsterdam UMC worden vervangen door herbruikbare varianten. Hiermee vermindert het ziekenhuis het afval van wegwerpartikelen en zet het weer een grote stap richting een duurzamere zorg. Bovendien schakelt locatie VUmc over op nieuwe OK-pakken van gerecycled materiaal, locatie AMC volgt begin 2025. Amsterdam UMC is het eerste academische ziekenhuis in Nederland dat zo’n grootschalige verduurzaming doorvoert op de OK.

Duurzaamheid en circulariteit bevorderen binnen Amsterdam UMC. Arts-microbioloog Ingrid Spijkerman, werkzaam bij het Centrum voor Duurzame Zorg van Amsterdam UMC en programmaleider Circulariteit, heeft een duidelijke missie. Samen met Marcel Bak, hoofd Transport, is ze verantwoordelijk voor de invoering van herbruikbare OK-mutsen en duurzame OK-pakken. "We putten onze planeet uit, daarom is hergebruik noodzakelijk", vertelt ze. “Gelukkig heerst er een positieve ‘duurzame vibe’ binnen de organisatie.”

Grootschalige verduurzaming

De wegwerpmutsen worden - vanaf 14 oktober op locatie VUmc en vanaf 21 oktober op locatie AMC - zoveel mogelijk vervangen door wasbare mutsen. Daarnaast schakelt locatie VUmc over op nieuwe OK-pakken van gerecycled materiaal, locatie AMC volgt begin 2025. Met deze combinatie van wasbare mutsen en gerecyclede OK-pakken is Amsterdam UMC het eerste academische ziekenhuis in Nederland dat zo’n grootschalige verduurzaming op de OK doorvoert.
"Dit is een unieke stap", vertelt Spijkerman. “We verkleinen niet alleen onze ecologische voetafdruk, maar besparen ook op ons grondstoffengebruik. Wegwerpmutsen zorgen namelijk voor veel afval. Jaarlijks worden er in ons ziekenhuis ongeveer 350.000 wegwerpmutsen gebruikt. Door over te stappen op herbruikbare varianten, gaan we terug naar 3.500 mutsen per jaar, dat scheelt nogal!”

Het schoonmaakproces wordt uitgevoerd door CleanLease, een wasserij die filters gebruikt om microplastics op te vangen. Verder wordt er op een zo laag mogelijke temperatuur gewassen met biologisch wasmiddel en wordt het water hergebruikt om energie te besparen, wat de milieubelasting verder beperkt.

Muts belangrijk

Marcel Bak legt uit dat de invoering van de herbruikbare mutsen al langer op de agenda stond: “In 2021 al werd er een pilot uitgevoerd op de afdeling Anesthesiologie van locatie AMC, onder aanvoering van anesthesiologen Niek Sperna Weiland en Selma Bons. Daarna deed Eva Cohen onderzoek naar de duurzaamheid van deze mutsen, waarover ze publiceerde. Nu, na enkele jaren van voorbereidingen, rollen we deze innovatie uit over alle operatiekamers.”

In de eerste fase van de uitrol wordt medewerkers gevraagd om feedback te geven over het draagcomfort en het uiterlijk van de muts. De muts is belangrijk voor de OK-medewerker, licht Spijkerman toe: “Op de OK is de muts een van de weinige onderdelen van de outfit waarmee medewerkers hun persoonlijkheid kunnen laten zien, de rest van hun gezicht en lichaam is bedekt door beschermingsmiddelen.” De feedback wordt meegenomen in de evaluatie van de herbruikbare muts die in 3 verschillende maten en kleuren is gemaakt: donkerblauw, lichtblauw en groen.

Duurzaamheid de norm

Ingrid Spijkerman en Marcel Bak zijn optimistisch over de toekomst. "We willen duurzaamheid de norm maken binnen ons ziekenhuis," zegt Spijkerman. "Het moet geen uitzondering zijn, maar een vanzelfsprekend onderdeel van onze dagelijkse zorg." Ze wijst op projecten als ReUsable, een samenwerking met meerdere organisaties uit binnen- en buitenland, dat kijkt naar het verduurzamen van producten die bij operaties nodig zijn, zoals steriele wegwerp-operatiejassen en afdekmateriaal. Daarnaast wordt in de toekomst het gebruik van wegwerphandschoenen, celstof matjes en papier op de onderzoeksbank verder verminderd.

Ecologische voetafdruk verkleinen

Amsterdam UMC hoopt met deze stappen niet alleen zijn eigen ecologische voetafdruk drastisch te verkleinen, maar ook zijn ervaring en kennis te delen met andere zorginstellingen. “We krijgen al veel belangstelling van andere ziekenhuizen die benieuwd zijn naar onze aanpak”, besluit Bak niet zonder enige trots.

De cijfers

• De totale milieubelasting van een wasbare muts is qua CO2-voetafdruk ongeveer 60 procent duurzamer dan de wegwerpmuts.
• Als alle wegwerpmutsen worden vervangen door wasbare mutsen, levert dat een afvalvermindering van 94 procent op.
• Als we wereldwijd 1 miljard wegwerpmutsen vervangen door 10 miljoen herbruikbare, staat dat qua CO2-reductie gelijk aan 2.000 personenauto’s een jaar lang niet gebruiken.
• Per jaar worden in Amsterdam UMC ongeveer 350.000 wegwerpmutsen gebruikt. De wasbare mutsen kunnen minimaal 100 keer hergebruikt worden. Door alleen nog maar met wasbare mutsen te werken, gaat Amsterdam UMC van 350.000 naar 3.500 mutsen per jaar.
• Na 16 tot 19 keer gebruik behaal je milieu-impactreductie in vergelijking met de wegwerpvarianten.

Afkomstig uit: Eva Cohen c.s., ‘Environmental Impact Assessment of Reusable and Disposable Surgical Head Covers’, JAMA Surgery, 6 september 2023

Foto: Maxime van der Laarse