Jouw zorginstelling verduurzamen? Zet stappen met het 5R-framework

Wist je dat één hartoperatie gemiddeld 27 kilo afval produceert? En dat de zorgsector verantwoordelijk is voor 7% van de CO₂-uitstoot in Nederland? Verduurzaming is dus geen luxe, maar noodzaak. Initiatieven zoals de Green Deal Duurzame Zorg, waarin zorginstellingen samen met de overheid en ketenpartners samenwerken aan concrete doelen, laten zien hoe belangrijk verduurzaming in de sector is. Denk aan doelstellingen zoals 55% minder CO₂-uitstoot en een halvering van grondstoffengebruik in 2030. De deadline nadert, het is dus tijd voor actie! Maar waar begin je?

Van ambitie naar actie

Dit is een vraag waar veel zorginstellingen mee worstelen. De uitdaging is groot, maar juist kleine, gerichte stappen kunnen grote impact hebben. Het 5R-framework biedt hierbij houvast. De vijf pijlers – Recycle, Redesign, Reuse, Reduce en Refuse – vormen samen een circulaire benadering van verduurzaming en helpen je om stap voor stap circulair te denken en te doen. Het framework betekent niet dat alles tegelijk moet. Het begin is het lastigst, maar daarna kun je verder bouwen. Om je op weg te helpen, lees je hieronder hoe je elke stap concreet kunt toepassen - met praktijkvoorbeelden.

1. Recycle: geef afval een tweede leven

Recycling is waarschijnlijk de meest bekende vorm van verduurzaming. Toch is dit in de zorg nog niet vanzelfsprekend. Nog altijd wordt veel medisch afval standaard verbrand. Dit is logisch vanuit hygiëneoverwegingen, maar lang niet altijd nodig. Door afval beter te scheiden, kun je waardevolle materialen terugwinnen. Denk hierbij aan het circulair verwerken van schoon medisch plastic, zoals infuuszakken. Dit verlaagt de afvalstroom en de kosten, en draagt bij aan het verminderen van grondstoffengebruik.

2. Redesign: ontwerp verspilling weg

Redesign draait om omdenken. Hoe verleng je de levensduur van materialen? Hoe maak je van afval een grondstof? Denk hierbij aan innovaties als herbruikbare operatierobots, waarvoor TU Delft onlangs een onderzoeksproject opzette. Dit is een groots voorbeeld, maar redesign kan ook (veel) kleiner. Zo gebruiken steeds meer zorginstellingen koffiedik voor het kweken van oesterzwammen. Waar koffiedik eerst een restproduct was, is het nu een mooi voorbeeld van creatief herontwerp in de praktijk.

3. Reuse: structureel hergebruik loont

Hergebruik blijft onderbenut, terwijl er veel mogelijkheden zijn. Denk aan wasbare beddenhoezen, operatiejassen en medische hulpmiddelen die veilig opnieuw gebruikt kunnen worden. Zo verving het Radboudumc laats al hun plastic beddenhoezen (45.000 per jaar!) door wasbare varianten. Het resultaat: minder plastic, minder CO₂-uitstoot en lagere kosten. Natuurlijk vraagt een dergelijke verandering om een initiële investering, maar die levert op de lange termijn veel op. Hergebruik hoeft zich bovendien niet te beperken tot medische materialen. Je kunt ook laagdrempeliger beginnen, bijvoorbeeld met het herbestemmen van oud meubilair, bijvoorbeeld door bureaus of stoelen een tweede leven te geven in een andere instelling. Een mooi voorbeeld van een circulaire win-winsituatie.

4. Reduce: minder gebruiken = minder verspillen

Reduce is misschien wel de meest logische stap. Wanneer je minder gebruikt, verspil je ook minder. Door je verbruik kritisch onder de loep te nemen, kun je als instelling verspilling voorkomen zonder de zorgkwaliteit aan te tasten. Veel zorginstellingen ontvangen dagelijks bepaalde producten, zoals ontsmettingsmiddelen, terwijl een wekelijkse levering soms volstaat. Andere praktische voorbeelden zijn het overstappen op herbruikbare handschoenen en digitale bijsluiters in plaats van papieren. Zo zie je dat – ondanks dat IT vaak als vervuilend wordt gezien – het juist kan helpen bij reduceren. Want minder papier betekent minder transport. En elke stap telt.

5. Refuse: kies bewust wat je níét doet

Weigeren klinkt misschien radicaal, maar het is vaak juist een krachtige stap. Het betekent dat je als zorginstelling niet automatisch kiest voor de goedkoopste of meest gebruikelijke optie, maar bewust duurzame keuzes maakt. Dit kan in kleine of grote vorm: denk bijvoorbeeld aan het afzien van het standaard printen van patiëntinformatie en deze alleen digitaal beschikbaar stellen, het weigeren van promotiemateriaal en gadgets van leveranciers, of het afschaffen van papieren intakeformulieren. Een bewuste keuze om iets níet te doen, zegt soms net zo veel - of zelfs meer - dan een keuze om iets wél te doen.

Kleine stappen, grote impact

Het thema verduurzaming voelt groot en dat is het ook. Maar het hoeft geen sprong in het diepe te zijn. Met het 5R-framework bouw je stap voor stap aan een toekomstbestendige zorgorganisatie. Elke actie – hoe klein ook – draagt bij. Daarbij geef je als zorginstelling het goede voorbeeld: je laat zien dat duurzaamheid en zorgkwaliteit hand in hand kunnen gaan. En dat inspireert anderen om ook in beweging te komen. Zo werken we samen aan een schonere en gezondere toekomst.

Door: Gijs Derks, Managing Director bij Milgro